«Testimuño dun Desertor Republicano»

«Testimuño dun Desertor Republicano» – Informe elaborado pola Repartição tras recoller varios testemuños orais

A reconquista de Albergaria-a-Velha provocou que máis duns poucos soldados republicanos fosen derrotados e perdidos por estas terras. Un deles tivo a sorte, así o pensaron el e toda a poboación, de atoparse coa casa de Soldado Milhões, territorio neutral e onde pensaba que estaba a salvo. Acollido polos bos corazóns dos que o vían como un neno tremente máis que como o inimigo, limpáronse e desinfectáronse as súas feridas, encheuse o estómago do pouco que tiña e un vaso de viño para acompañalo. Aínda coa man tremulada e con dificultade para falar, compartiu cos seus anfitrións o que vira na batalla: «Non podo dicir o que están a facer», declarou. «Pero se tes xente que non morre do teu lado, iso é seguro». Ante a incredulidade dos que o escoitaban, insistiu: «Tireille a un na fronte e apuñaleille a outro no pescozo. As feridas quedaron, ata vin o sangue brotar da gorxa, pero aqueles homes seguiron de pé e loitando, garantizo que o fixeron! Foi vendo isto que non puiden máis. Como matar a alguén que non morre? Como gañar sen matar?» Perfilouse. «Non é de Deus, e por iso marchei, por deshonrosa que sexa a fuga, e por iso me tes aquí.» A pesar da estrañeza, nin os anfitrións nin os curiosos que alí se presentaran insistiron no tema, esperando que unha noite de descanso acougase ao mozo republicano, e ao día seguinte botase máis luz sobre os feitos. Iso, porén, non foi posible, xa que, como pasou demasiadas veces, o día amenceu co cadáver do rapaz fóra do colchón de palla que lle tiña destinado: atopárono fóra, xa teso coma a morte, e cun anaco de papel pegado á camisa, cunha metralleta e un arame de púas debuxados.

Tras as indagacións entre a poboación, non se acharon nin arrestaron a ningún sospeitoso.