A Batalla das Terras Altas de Lapa

Informe do capitán Azevedo, comandante das forzas da Monarquía do Norte, tras o devandito enfrontamento.

O 28 de febreiro de 1920, entre a aldea de Quintela e a aldea de Águas Boas, non moi lonxe do codiciado Santuario de Nossa Senhora da Lapa, as nosas forzas envolvéronse cunha forte columna republicana, que se retiraba a Coimbra, tras fracasar no seu asalto a São João da Pesqueira. Querían cruzar o Douro para incendiar as explotacións vitivinícolas da rexión, destruír dúas fábricas para a produción de etanol e saquear as existencias do porto, unha das principais fontes de ingresos da Monarquía do Norte.

Retiráronse por Penedono, afastándose de Sernancelhe, pensando en cortar o camiño cara Sátão e Viseu atravesando a serra da Lapa.

Todos os seus pasos foron vixiados por axentes da Repartição e, como tal, agardábamos no lugar que máis nos conveña, o posto máis alto de toda a comarca, xunto á aldea de Quintela. Tiña comigo douscentos homes das forzas regulares da Monarquía, entre eles algúns veteranos de Flandres, con outros setenta homes das tropas de montaña e uns cincuenta voluntarios civís, armados con armas que fora capturada ao inimigo noutros encontros.

Non esquecerei a sorpresa das forzas republicanas. Vímolos ao redor das 9h50. Non tiñamos maquinaria pesada, pero tiñamos uns morteiros ingleses de 81 mm, colocados nun dos puntos máis altos da montaña, e, ben escondidos, a carón da estrada, as metralladoras Lewis, núcleo da nosa potencia de fogo.

Cando vimos o final da columna, ordenei atacar o principio e o final. Pronto arderon as furgonetas de transporte, e sobre o resto dos militares republicanos, sen poder retirarse, comezaron a chover os nosos morteiros e metralladoras, aos que se sumaron os disparos das carabinas Mauser-Vergueiro. É moi difícil ver de onde vén o lume de morteiro, e tivemos sorpresa e terreo para nós.

Intentaron contraatacar, pero as nosas tropas estaban ben camufladas e o inimigo tiña mala puntería. Vin que moitos querían disolverse, pero os seus superiores estaban ao seu redor, ameazándoos con pistolas na man!

Antes da hora da cea, o inimigo rendeuse. Mandaron un capitán e dous tenentes, coa cabeza baixa e coa cara sucia, para consultar comigo as condicións da súa rendición. Pouco despois tiven a vista agradable de ver a columna de presos formando fila e organizándose para marchar cara ao Porto. Despois trocaranse polos nosos que están en mans dos republicanos.