Adérito e os Ratos do Peirao

Adérito Fonseca foi un dos primeiros axentes que se reclutou para a Repartição, en 1919, e progresou rapidamente: subinspector en 1920, inspector en 1921.

Nacido nun dos barrios máis pobres de Porto, a súa fuxida dunha presunta vida de delincuencia foi a consecuencia dunha recomendación do seu mestre de escola aos seus pais para matriculalo no Seminario. Despois duns anos, decatouse de que a súa vocación non era o sacerdocio, senón que adquiriu unha cultura xeral que lle sería de gran utilidade na súa vida futura.

Xa como axente da Repartição, decatouse de que non era moi difícil obter información sobre o que acontecía nas clases altas e medias, pero a dinámica social das zonas máis pobres escapou por completo da Repartição. Comezou a montar unha rede, reclutando pequenos vagabundos que vivían na rúa e sobreviviron por diversos medios. A súa capacidade para pasar desapercibida fixo que a xente falase libremente ao seu redor. Fonseca chamoulles os «ratos de peirao», e a facilidade con que entraban por unha fiestra ou cheminea permitíalles acceder a documentos ou obxectos cuxos coñecementos se converteron despois en valiosos para o inspector Adérito. O seu poder medrou, e a súa presenza nun lugar público provocou arrepíos a moitos presentes, que se preguntaban que sabía deles.

Pero tal poder crea inimigos. Adérito Fonseca non se presentou na Repartição durante tres días, ata que o seu cadáver foi atopado por uns pescadores nunha barcaza abandonada, á beira do río. Axentes da Consellería desprazados ao lugar atoparon un cadáver con claros indicios de ser torturado, coas orellas cortadas e os ollos arrancados. Pegada á súa camisa ensanguentada cun alfinete había un papel que dicía: «Demasiado coñecemento mata».

Axiña foi enterrado nunha fosa pouco profunda e a Repartição impediu que se difundase noticias sobre o asunto.

A investigación realizada, a pesar da considerable mobilización de recursos, non puido chegar ao autor ou autores do crime. Os intentos posteriores de reactivar a rede de «ratos de peirao» non tiveron éxito.